Падрыхтоўка да правядзення даследавання
Падрыхтоўка да правядзення даследавання складаецца з некалькіх этапаў:
1. Вызначэнне аб'екта і прадмета даследавання.
2. Выбар і фармуліроўка тэмы, праблемы і абгрунтаванне іх актуальнасці.
3. Вывучэнне навуковай літаратуры па тэме.
4. Фармуліроўка гіпотэзы.
5. Фармуліроўка мэты і задач даследавання.
Аб'ект даследавання - гэта пэўны працэс ці з'ява, якія нараджаюць праблемную сітуацыю.
Прадмет даследавання - гэта канкрэтная частка аб'екта, унутры якой вядзецца пошук.
Тэма - ракурс, у якім разглядаецца праблема даследавання.
Вельмі часта школьнікі няправільна выбіраюць тэму даследавання . Напрыклад, вельмі цяжкія і аб'ёмныя тэмы або тыя, што з'яўляюцца "белымі плямамі" толькі для саміх маладых даследчыкаў.
Асноўныя крытэрыі выбару тэмы:
- пажадана, каб тэма была цікавай для вучня не толькі ў дадзены момант, але і мела непасрэдныя адносіны да папярэдне абранай ім спецыяльнасці;
- тэма павінна адпавядаць умовам, у якіх вядзецца даследаванне. Трэба выбраць тэму так, каб вучань самастойна змог знайсці матэрыял.
Вывучэнне літаратуры па абранай тэме - яшчэ адзін этап падрыхтоўкі да даследавання. Тут настаўнік можа падказаць вучню, прапанаваць пэўныя крыніцы інфармацыі.
Пасля ўдакладнення тэмы даследавання можна пераходзіць да выпрацоўкі гіпотэзы. Яна павінна быць правяраемай, утрымліваць здагадку, быць лагічна несупярэчлівай, адпавядаць фактам. Гіпотэза звычайна фармулюецца па наступнай схеме: "калі..., то...", "так..., як...", "пры ўмове, што...".
Затым фармулюецца мэта даследвавання. Яна можа пачынацца словамі: вылучыць, устанавіць, удакладніць, распрацаваць і г. д.
Фармуляваць задачы даследавання неабходна вельмі акуратна, бо апісанне іх вырашэння ў далейшым складзе апісанне і структуру раздзелаў даследчай работы. Задачы пералічваюцца ад найменш цяжкіх да самых складаных.
Вельмі важным з'яўляецца выбар правільнага метаду даследавання. Метад - гэта спосаб дасягнення мэты даследавання. Усе яны падзяляюцца на некалькі груп:
1. Тэарэтычныя метады
а) мадэліраванне;
б) абстрагаванне;
в) аналіз і сінтэз;
г) узыходжанне ад абстрактнага да канкрэтнага;
2. Эмпірычныя метады
а) назіранне;
б) параўнанне;
в) эксперымент;
3. Матэматычныя метады
а) статыстычныя метады;
б) метады і мадэлі тэорыі графаў і сеткавага мадэліравання;
в) метады і мадэлі дынамічнага праграмавання;
в) метады і мадэлі масавага абслугоўвання;
г) метады візуалізацыі дадзеных (графікі, дыяграмы і г. д.).